ฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์ (๑๕)

วันที่ ๒๗ เดือน ธันวาคม    พุทธศักราช   ๒๕๕๘

 ที่มา : ปิยะมาศ พิสมัย, สรุปชีววิทยา. พิมพ์ครั้งที่ ๒.กรุงเทพฯ : เอพลับลิชชิ่ง.๒๕๕๕. หน้า๒๕-๓๕

                                                                                                                                                    

                                                   

เรื่อง ฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์

                             ต่อมไทรอยด์ (throld gland) มีลักษณะเป็นพู ๒ พูอยู่ข้างคอหอย  ต่อมนี้จัดเป็นต่มไร้ท่อที่ใหญ่ที่สุดในร่างกาย มีเส้นเลือดมาหล่อเลี้ยงมากที่สุด เซลล์ภายในต่อมเป็นเซลล์กลมๆ ที่มีความหนาชั้นเดียว มีช่องกลวงตรงกลางเรียกว่า ไทรอยด์ฟอลิเคิล (thyroid follicle) ภายในฟอลิเคิลจำนวนมากนี้ บรรจุสารที่เซลล์สร้างมีลักษณะคล้ายวุ้นเรียกว่า คอลลอยด์ ซึ้งเป็นไกลโคโปรตีนมีชื่อว่า ไทโรกลอบบลูลิน (thyroglobulin)  เซลล์ที่พบในไทรอยด์มี 2 ชนิด คือ follicalar epitheliall cell ซึ่งปกติจะแบน เมื่อสร้างฮอร์โมนเซลล์จะเปลี่ยนรูปร่างเป็นรูปลูกบาศก์ แล้วสะสมไว้ในช่องระหว่างเซลล์ เซลล์ประเภทนี้จะสร้าง  thyroglobulin ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของฮอร์โมนไทอกชิน เซลล์อีกชนิดหนึ่งคือ parafollieular cell เป็นเซลล์รูปไข่แทรกอยู่ระหว่างประเภทแรก มีจำนวนน้อยกว่า ทำหน้าที่สร้า ealcitonin

ฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์ มี ๒ ชนิด คือ

๑.ฮอร์โมนไทรอกซิน ( thyroxin) มีหน้าที่หลักเกี่ยวกับ

- ควบคุมอัตราการเผาผลาญสารอาหารต่างๆ  ในร่างกายเมื่อโตเต็มไว  โดยกระตุ้นการใช้ออกซิเจน

- จำเป็นต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาสมองในวัยเด็ก

- กระตุ้นการเปลี่ยนแปลงไกลโคเจนไปสู่กลูโคส  (glycogenolysis) และการเพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด

- มีผลต่อไมโทคอนเดรียทำให้มีการสร้างพลังงานในรูป ATP เพิ่มขึ้น

- ควบคุมเมแทบอลิซึมในร่างกายและขบวนการเมตาเมอร์โฟซิส (การเปลี่ยนแปลงรูปร่าง) ฮอร์โมนไทรอกซินจะถูกการหลั่งโดยต่อมใต้สมองส่วนหน้าและไฮโพทาลามัส

ความผิดปกติที่เกิดเนื่องจากระดับฮอร์โมนไทรกซิน ได้แก่

-                   โรคคอพอกธรรมดา (simple goiter) เกิดจากต่อมใต้สมองส่วนหน้าสร้า TSH มากระตุ้นต่อมไทรอยด์มากเกินไป โดยต่อมไม่สามารถสร้างฮอร์โมนออกมาเพื่อยับยั้งการหลั่งของ TSH ได้  ทำให้ผู้ป่วยมีอาการคอโตจากต่อมบวม

-                   โรคคอพอกเป็นพิษ (toxic goiter) เกิดจากต่อมไทรอยดย์สร้างฮอร์โมนมากเกินไป จากภาวะเนื้องอกของต่อม มีอาการคอโตจากต่อมบวมเช่นกัน

-                   โรคเกรฟ (grave’s disease) เกิดจากต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนมากเกินไปเพราะได้รับการกระตุ้นจาก TSH มากเกินไป หรือเกิดจากภาวะเนื้องอกของต่อมผู้ป่วยมักมีอาการ คอโต ตาโปน ร่างกายอ่อนเพลียจากเมแทบอลิซึม ในร่างกายสูงหรือน้ำหนักลดลงทั้งๆที่กินจุ พบในหญิงมากว่าชาย

-                   ครีตินิซิม (cretinism) เกิดเนื่องจากต่อมไทรอยด์ฝ่อในวันเด็ก หรือพิการแต่กำเนิด ทำให้การเจริญเติบโตของกระดูดลดลง ร่างการเตี้ย อาจมีภาวะปัญญาอ่อน

-                   มิกซีดีมา (myxedema) พบในผู้ใหญ่ เกิดจากต่อมไทรอยด์หลั่งฮอร์โนมน้อยกว่าปกติ ผู้ป่วยจะมาการเจริญช้า ความจำเสื่อม มีไขมันมา ร่างกายอ่อนแอ ติดเชื้อง่าย มักพบในหญิงมากกว่าชาย

๒.ฮอร์โมนแคลซิโทนิน (calcitonin) ทำหน้าที่เกี่ยวข้องมนกานคบคุมแคบอลิซึมของแคลเซียมและฟอสเฟต โดยจะทำให้ระดับแคลเซียมและฟอสเฟตในเลือลดลง ด้วยการเพิ่มการขับเกลือแร่ทั้ง ๒ ออกทางปัสวะ นอกจากนี้ยังป้องกันการทำลายกระดูกมาเกินไปในระยะตั้งครรภ์ด้วยการดูดซึมแคลเซียมเข้าสู่กระดูก

                ดังนั้นการหลั่งฮอร์โมนแคลซิโทนินนี้ จะถูกควบคุมโดยระดับแคลเซียมในเลือดที่สูงกว่าปกติจะกระตุ้นให้มีการหลั่งของแคลซิโทนิน และจะหยุดหลั่งเมื่อระดับแคลเซียมในเลือดต่ำลง